Ik wil het en ik wil het NU: behoeften
Mensen zijn 24 uur per dag bezig met maar 1 ding: het vervullen van hun behoeften of het beschermen van behoeften die al vervuld zijn. Dat laatste dan vanuit de angst om “iets” kwijt te raken omdat er een bedreiging van buitenaf wordt gevoeld.
Het pakketje aan behoeften, dat we proberen te vervullen of beschermen, is universeel en op ieder mens van toepassing.
Welke behoeften zijn dat dan?
Dit zelfde pakketje aan behoeften hadden we al als kind. Elk kind wordt geboren met een zelfde pakketje aan behoeften, daarin is elk mens dus hetzelfde. Zo hebben we lichamelijke behoeften (voeding, kleding, onderdak, gezondheid). We hebben behoeften aan affectie en geborgenheid. Veiligheid, duidelijkheid en continuïteit. De behoefte aan mogelijkheden om jezelf te ontwikkelen en om je competent en capabel te voelen. We hebben de behoefte om te mogen ervaren dat we een goed mens zijn; dat we goed zijn en goed doen voor onze omgeving door het idee te hebben dat we kunnen voldoen aan de verwachtingen, de normen en de regels waar we menen aan te moeten voldoen. Dan zijn er nog de behoeften waar ik het hier over wil hebben en die misschien wel het meest bepalend zijn in ons huidige leven en dus ook bepalend zijn voor onze gedachten, overtuigingen, gevoelens en uiteindelijk ons gedrag. Gedrag dat leidt tot chronische stress.
Ik heb het hier over de behoefte aan waardering en erkenning.
Waardering en erkenning
Met het vervullen van deze behoefte aan waardering vraag je aan je omgeving om een positieve respons op jouw doen en laten, op je gedrag en je voorkomen als medemens. Door hoe je eruitziet. Door hoe gezond je bent of dat in elk geval uitstraalt. Door je karaktereigenschappen die je laat zien, of niet. Door hoe je jezelf laat zien of door het beeld dat je mensen van jou probeert te laten krijgen. Door de status van je functie en je inkomen. Door wat je presteert; de kwantiteit en kwaliteit van je werk. Door wat je hebt en bezit. Door wat je te spenderen hebt. Door je vakanties. Door je hele etalage uit te stallen op Social Media. Door de partner of kinderen die je hebt en waarvan de waardering vanuit je omgeving voor hun doen en laten uitstraalt op jou.
Krijg je het niet voor elkaar om deze behoeften vervuld te krijgen, dan vorm je “vrolijk” makende gedachten zoals: “Ik ben niet gewenst” of “ Ik ben niet de moeite waard” of “Het lukt me toch niet” .
Wat weer leidt tot chronische stress die op het eerste gezicht te maken lijkt te hebben met dagelijkse bezigheden of omstandigheden en uiteindelijk viel “dieper” ligt dan dat.
Samengevat:
- We doen van alles (gedrag ) of niet, in de hoop of verwachting dat we daarvoor – van de buitenwacht – de waardering krijgen die we nodig hebben om onszelf goed te voelen;
- We pretenderen van alles te zijn, of niet, in de hoop of verwachting dat we daarvoor – van die zelfde buitenwacht- de waardering krijgen die we nodig hebben om onszelf goed te voelen.
- Dit levert een enorme bul chronische stress op.
Zelfvertrouwen en eigenwaarde
De mate waarin we ervaren dat we gewaardeerd voelen, bepaalt daarmee dus ons gevoel van zelfvertrouwen en eigenwaarde. Dat laatste woord, eigenwaarde, is natuurlijk een beetje cynisch als je jezelf beseft dat het niets met “eigen” waarde te maken heeft, aangezien je dat gevoel van waarde probeert te verkrijgen via de buitenwacht: je partner, je kinderen, je familie, je vrienden, je leidinggevende of wie dan ook in je directe omgeving of de maatschappij. En uiteraard hebben we met z’n allen bepaald waar je aan zou moeten voldoen, wat algemeen geaccepteerd en daarmee gewaardeerd is. En als het je lukt om aan dat plaatje te voldoen, DANNNNN heb je waar je naar smacht: waardering.
Jij bepaalt helemaal niks
Helaas betekent dit dan wel dat de buitenwereld bepaalt waar jij aan dient te voldoen om je behoefte aan waardering vervuld te krijgen en het idee dat deze behoefte aan waardering vervuld is, maakt je happy. Zo niet, dan vol je jezelf frot. Dan zit je gevangen in de waarde-ring: de ring of cirkel waarin je, als door een bij gestoken, in rond rent om alle ballen hoog te houden die jou maar die waardering opleveren.
Wat enorm veel chronische stress oplevert. Of een burn out. Of depressie. Of gevoelens van eenzaamheid, hopeloosheid, frustratie en alles meer dat je naar beneden trekt.
Los nog van het gevoel van machteloosheid omdat het steeds maar niet voor 100% of langdurig lukt om het idee te hebben dat je behoefte aan waardering wordt vervuld. Waardoor je weer iets nieuws moet verzinnen om te zijn of doen om dat vervelende en onvervulde gevoel weer even kwijt te raken.
Zo gaat jouw waarde-ring en rat race door tot je er letterlijk bij neervalt of het stomweg opgeeft. Wat je ook niet gelukkig maakt als je dit niet heel bewust doet want opgeven vanuit de gedachte “dat het je toch nooit gaat lukken om de moeite waard te zijn (voor anderen), maakt je ook ongelukkig.
De oplossing? Kijk eens heel bewust wat je allemaal doet of bent in je leven. En dan nog niet wie je écht bent maar het stuk van jezelf dat je laat zien aan de buitenwacht, de rollen die je speelt. Besef je heel goed dat je dit doet omdat je hoopt of verwacht dat het jou iets oplevert: waardering. Ook als je bijvoorbeeld een verzorgend beroep hebt en pretendeert dat je dit beroep hebt omdat je “ZOOOOO graag voor andere mensen zorgt”. Vraag je heel eerlijk en oprecht eens af of dat waar is. Of het waar is dat je dit voor de ander doet. Of dat het misschien toch kan zijn dat je dit werk doet omdat je stiekem hoopt of verwacht dat het je waardering oplevert van de mensen die je verzorgt. Kijk bijvoorbeeld eens wat er gebeurt als je “ZOOOO je best doet” voor een patiënt en cliënt en je krijgt stank voor dank. Is er dan irritatie, frustratie, boosheid, teleurstelling, machteloosheid? Of welk ander vervelend gevoel dan ook. In dat geval doe je het niet voor de ander want het gevoel dat de reactie van de ander oproept, op jouw krampachtige poging om waardering te oogsten, is van jou en van niemand anders. Daarmee heb je dan wel degelijk een verborgen agenda die smacht naar waardering en de ander heeft je in de greep door je dit wel of niet te geven.
Kritische maatschappij
De kritische crux zit ‘m in macht. Hoe kritisch zijn we wel niet in deze maatschappij naar elkaar toe. Kritisch zijn is een vorm van de ander waardering ontnemen. Onbewust weten we verdomd goed dat iedereen waardering wil en vanuit de frustratie dat we die zelf niet voldoende krijgen gaan we de ander stevig lopen bekritiseren en er vooral voor zorgen dat de ander zich ook frot voelt. Door een gebrek aan waardering. Waarmee we de ander kleiner maken en zo macht uitoefenen om ons zelf beter te voelen. Natuurlijk doen we dan niets anders dan de ander ontnemen of ontzeggen waar we zelf behoefte aan hebben en waarvan we menen dat het ons ontzegd of ontnomen wordt (door wie dan ook).
Herken en erken
Dat terzijde: herken je gedrag en herken je smachten naar waardering van anderen en hoe dit jou in een wurggreep neemt waar een Python met de zwarte band Judo jaloers op zou worden.
Erken dat je continue bezig bent om iets te verkrijgen van de ander waar jij behoefte aan hebt – waardering – en dat je daarmee bent overgeleverd aan alles en iedereen als een klein kind dat volledig afhankelijk is van zijn of haar ouders.
Over Zelf-Waardering en Op-Waardering
Ga dan eens kijken hoe je Zelf-Waardering zou kunnen geven aan jezelf. Meestal ligt die oplossing in het doen en laten, in de persoon die je zou willen zijn maar waarvan je nu nog vreest dat het vooral niet door je omgeving zal worden gewaardeerd. Een voorbeeld: je laat op je werk nu alles en iedereen over je heen lopen. Je voelt je super verantwoordelijk voor de goede resultaten en daar wordt dankbaar misbruik van gemaakt. Je krijgt veel meer werk en taken toebedeeld dan je eigenlijk aankan en daarbij los je ook nog eens de shit van je collega’s op die er een potje van maken. Je werkt je een slag in de rondte, hopend op een schouderklopje of een paar euro promotie. Thuisgekomen ga je snel de kids ophalen van het kinderdagverblijf, flans je een kant en klaar maaltijd op tafel, doe je nog even de was en de strijk, warm je pantoffels van je partner op enz. enz. enz. Heel vermoeiend. En vooral .. het levert je nooit de waardering op waar je op hoopt, want voor je het weet vindt iedereen het niet meer dan normaal dat jij als een op hol geslagen tornado op anabolen tekeer gaat en voel je jezelf daarin niet gewaardeerd.
Wat zou dan het tegenovergestelde gedrag zijn? Laat je collega’s lekker hun eigen rotzooi opruimen. Geef aan dat je meer dan genoeg op je bureau hebt liggen, meer dan er uren in een dag zijn en zeker meer dan er uren zitten in de dag die jij daaraan wilt spenderen. Zet eens geen eten op tafel, plof op de bank, wijzend naar de koelkast met de boodschap: “help jezelf, ik ben er even niet”
Laat je partner eens jouw pantoffels opwarmen. Uiteraard heeft hij of zij het ook HEEEEL druk gehad die dag. So what? Ben je nu al bang dat je dan niet meer gewaardeerd zal gaan worden door je omgeving? Goed zo! Daar mag je dan doorheen gaan, door die angsten. Probeer het eens uit, stapje voor stapje en niet te rigoureus. Kijk eens wat er gebeurt. Je bent bang dat je dan geen waardering meer krijgt. Kijk eens of dat ook daadwerkelijk zo is. Of dat het misschien toch zo zou kunnen zijn dat je omgeving je JUIST meer waardeert als je heel duidelijk, klip en klaar aangeeft wat jij wilt en waar jij behoefte aan hebt.: een stuk ondersteuning. Die je nu niet durft te vragen vanuit de angst om dan niet gewaardeerd te worden. Kijk eens en ontdek hoe het omdraaien van je oude gedrag, tegen je verwachtingen in, je NU wel oplevert waar je behoefte aan hebt. Waardering, met alle afhankelijkheid van de buitenwacht die we hebben benoemd, wordt dan Zelf-Waardering. Het mooie is, daarbij ben je feitelijk niet meer afhankelijk van de buitenwacht. Dat geef je aan jezelf, dat doe je oprecht voor jezelf. Lukt het je om Zelf-waardering te integreren in je leven en het structureel te maken? Dan spreken we van een Op-waardering; een 2.0 versie van je Zelf-waardering.
Zie je herkenning in deze blog en zou je hier iets mee willen doen? Ben je wel toe aan flink stuk Op-waardering?
Wij hebben hiervoor de methode SHIFT ontwikkelt.
Meer hierover en hoe we daar samen mee kunnen werken vind je op
op deze site